سال 1395 بود که طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی برای نخستین‌بار در مطب پزشکان طرف قرارداد سازمان تامین اجتماعی برای تسهیل روند کاری داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینک راه‌اندازی شد. اما اجرای کامل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی به طور رسمی در اسفند 97 در 31 استان و یک شهرستان کلید خورد و به مرور زمان به شهرستان‌های دیگر نیز توسعه یافت به طوری که آبان‌ماه ۹۸ «طاهر موهبتی» مدیرعامل سازمان بیمه سلامت از از اجرا طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در 235 شهر خبر داد و گفت:‌ زیرساخت‌های آن تا پایان سال در همه شهرهای کشور آماده خواهد شد؛ ضمن اینکه رسیدگی الکترونیکی اسناد بستری نیز در 440 بیمارستان در حال اجراست.

الزامات قانونی اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه آمده است. در ماده 74برنامه ششم توسعه درباره نسخه‌نویسی الکترونیک آمده: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هدف ارائه خدمات الکترونیکی سلامت مکلف است در مدت دو سال اول اجرای قانون برنامه نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیکی سلامت ایرانیان و سامانه‌های اطلاعاتی مراکز سلامت با هماهنگی پایگاه ملی آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور با حفظ حریم خصوصی، منوط به اذن آنها و محرمانه بودن داده‌ها و با اولویت شروع برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اقدام کند. علاوه بر این، طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در طرح تحول سلامت نیز مورد تاکید قرار گرفته بود.

همزمان توسعه خدمات غیرحضوری و  با اجرای طرح نسخه نویسی الکترونیک ، سازمان تامین اجتماعی از ابتدای اسفندماه چاپ دفترچه بیمه درمان کاغذی صادر متوقف شد. به این ترتیب مراجعه به پزشک و مراکز درمانی و احراز هویت بیمه شدگان از طریق ارائه کارت ملی، شناسنامه و یا جلد دفترچه بیمه امکان پذیر است.

موضوع اجرای نسخه الکترونیکی توسط پزشکان و دریافت دارو از داروخانه‌ها به صورت سیستمی و بدون ارائه نسخه کاغذی، چندی است که در حال اجراست و  برخی پزشکان اقدام به چنین روش نسخه پیچی می‌کنند.

سازمان تامین اجتماعی نیز به عنوان بزرگترین سازمان بیمه گر، حدود دوسال است فرایند نسخه پیچی بیماران مراجعه کننده به مراکز درمانی و پلی کیلینک‌های خود را به صورت الکترونیکی عملی کرده و در مسیر اجرای سیستم الکترونیکی نسخه نویسی و به دنبال آن عرضه دارو، صرفه جویی‌های قابل توجهی در منابع انسانی و ابزاری همچون تولید دفترچه‌های کاغذی صورت گرفته است.

در ادامه فرآیند الکترونیکی شدن خدمات درمانی در سازمان تامین اجتماعی، بر اساس اعلام مسؤولین این سازمان از ابتدای اسفندماه جاری عرضه دفترچه‌های کاغذی درمانی این سازمان قطع شد و دیگر هیچ دفترچه بیمه تامین اجتماعی به صورت کاغذی تولید نخواهد شد.

 با آنکه فرایند الکترونیکی شدن خدمات متخلف در دستگاه‌های گوناگون اجرایی و خدماتی محاسن و مزایای زیادی به دنبال داشته است اما در این میان وجود برخی ناهماهنگی‌ها در فرایند الکترونیکی شدن دفترچه‌های بیمه تامین اجتماعی و تحویل دارو توسط داروخانه‌ها مشکلی را برای بیمه شدگان ایجاد کرده است.

دفترچه‌های بیمه حذف نمی‌شود

آنطور که مصطفی سالاری، مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی اعلام کرد، این مسئله گامی به سمت حذف دفترچه است اما  دفترچه حذف نخواهد شد بلکه صدور دفترچه‌های جدید متوقف می‌شود.

سالاری بیان داشت: اما اگر نسخه نویسی کاغذی باشد چون باید اوراق جمع شوند و  صورتحساب کنند، معمولا دو ماه زمان می‌برد تا خود مراکز اوراق را در سیستم‌شان تجمیع کنند؛ بنابراین پرداخت با تاخیر همراه می‌شود. اکنون مدعی هستیم که تعهدات را به روز می‌پردازیم اما مشکل فرایند کاغذی زمانبر بودن تجمیع آن است. من بعد اولویت‌ ما، پرداخت تعهد خدمت در بستر الکترونیک است؛ از تسهیلات دیگری هم که پیشنهاد شود استقبال می کنیم. 

وی تاکید کرد:باید کمک کنیم فشاری به مردم وارد نشود، هدف طرح خدمت با کیفیت تر و با پوشش کاملتر است. آمادگی حل مسائل را با نظام سلامت داریم. ما هیچ مرحله‌ای را اجباری نکردیم. پیشنهادات نظام پزشکی هم وصول و بخش عمده‌ای را بررسی و اعمال کردیم و آمادگی همکاری و تعامل فشرده تر با سایر نهادها و مراکز مرتبط را داریم. 

به گفته مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی بر اساس طرحی بیماران خاص و صعب العلاج و مزمن و بخشی از بیماری‌های پرهزینه سالمندی را ثبت سیستمی می‌کنیم و کل هزینه‌های درمانشان را صددرصد پوشش خواهیم داد.

سالاری با بیان اینکه برای شهرستان‌هایی که بیمارستان نداریم تامین منابع شده تا صددرصد هزینه درمان بستری بیمه شدگان را در بیمارستان‌های دولتی بپردازیم،یادآور شد:این ناشی از استقرار نسخه نویسی الکترونیک هم هست و می‌توانیم این برنامه‌ها را ادامه دهیم. 

مدارک لازم برای احراز هویت بیمه شدگان هنگام مراجعه به پزشک

درخصوص مدارک لازم برای احراز هویت نیز برای افراد زیر ۱۸ سال شناسنامه قابل قبول است. بیمه شدگان جلد دفترچه را هم دور نیندازند چرا که آن هم یکی از مدارک قابل قبول برای احراز هویت است. همچنین کارت ملی هم قابل قبول است.

درباره چگونگی ارائه مدارک پزشکی به بیمه های تکمیلی اعلام شده که مذاکرات بسیاری با بیمه های تکمیلی صورت گرفته و توافق شد با در اختیار گذاشتن API مسئله حل شود. به ۲۹ شرکت بیمه نامه نوشته شده و اعلام آمادگی برای تبادلAPI صورت گرفته است. از این طریق زبان سامانه ها برای همدیگر قابل فهم است که در نوع خودش تحول جدی به شمار می رود.

اما از این پس اگر قصد مراجعه به مراکز درمانی و مطب پزشکان را داشتید به نکات زیر نیز توجه داشته باشید: 

۱- در زمان مراجعه به پزشک و موسسات تشخیصی و درمانی الزامی به ارائه دفترچه درمانی از سوی بیمار نیست.

۲- تمامی بیمه‌شدگان و مستمری بگیران اصلی و تبعی برای تسهیل دریافت خدمات درمانی می‌توانند با مراجعه به سایت این سازمان به نشانی  eservices.tamin.ir نسبت به ایجاد حساب کاربری و تکمیل مشخصات هویتی و درج شماره تلفن همراه (موبایل) خود در درگاه مذکور اقدام کنند.

۳- تمامی بیمه‌شدگان و مستمری بگیران اصلی و تبعی قبل از مراجعه به مراکز درمانی می‌توانند نسبت به استعلام استحقاق درمان از طریق یکی از روش‌های زیر اقدام و از پوشش بیمه درمان خود اطمینان حاصل کنند:

روش اول: مراجعه به سایت medical.tamin.ir، ورود کدملی و مشاهده وضعیت پوشش بیمه درمان

روش دوم: شماره‌گیری #۱۴۲۰*۴* ، انتخاب گزینه ۱ (استعلام اعتبار درمانی)، ورود کدملی و مشاهده وضعیت پوشش بیمه درمان

روش سوم: شماره‌گیری #۱*۱۴۲۰*۴* ، ورود کدملی و مشاهده وضعیت پوشش بیمه درمان

روش چهارم: استفاده از اپلیکیشن موبایل، مراجعه به سایت pwa.tamin.ir، ورود کدملی و مشاهده وضعیت پوشش بیمه درمان

روش پنجم: شماره‌گیری #۱۶۶۶* ، انتخاب گزینه ۱ (استحقاق‌سنجی)، ورود کدملی و مشاهده وضعیت پوشش بیمه درمان

۴- در مواردی که بیمه‌شده بر اساس نتایج دریافتی از روش‌های فوق یا اعلام مراکز درمانی، فاقد استحقاق درمان است، در صورت اعتراض می‌تواند موضوع را از طریق سامانه ۱۴۲۰ پیگیری کند.

۵- تمامی بیمه شدگان در صورت ایجاد حساب کاربری می‌توانند خلاصه سوابق درمانی خود را با مراجعه به سامانه eservices.tamin.ir در پنجره (منوی) مخصوص بیمه شدگان ملاحظه کنند.

بزرگترین حُسن نسخه نویسی الکترونیکی

مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به ویژگی‌های مثبت نسخه‌نویسی الکترونیکی برای بیمه‌شدگان، ابراز داشت حُسن مهمی که نسخه‌نویسی الکترونیکی برای بیمه‌شدگان دارد این است که اگر چند دارو برای بیمار تجویز شده باشد و بیمار برای دریافت داروها به داروخانه‌ای مراجعه کند؛ در صورتی که داروخانه تعدادی از اقلام دارویی را نداشته باشد، در چنین شرایطی امکان تهیه داروهایی که در این داروخانه موجود نیست در داروخانه‌های دیگر وجود دارد و داروخانه نسخه را جدا نمی‌کند و نیاز به نوشتن نسخه مجدد نیست.

وی اظهار کرد:سازمان تأمین اجتماعی پیش از این، طرح را به صورت پایلوت در مراکز درمانی خود آغاز کرد و در ادامه، این طرح کشوری شده است.

مزایای نوشتن نسخه نویسی الکترونیکی

غفاری تصریح کرد: الکترونیکی شدن نظام سلامت در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه کشور اشاره شده است و وزارت بهداشت نیز از یکم تیر امسال سازمان‌های بیمه‌گر را مکلف کرد از این تاریخ، نسخه الکترونیکی صادر کنند؛ همچنین به هیچ وجه نگاه اقتصادی به طرح توقف انتشار دفاتر درمانی نداریم و این طرح موجب کاهش مراجعات و ترددها، صرفه‌جویی در وقت بیمه‌شدگان، رفاه حال و سلامتی مراجعان به خصوص در زمان شیوع کرونا می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا برای ارائه خدمات درمانی از سوی مطب‌های پزشکان و داروخانه‌ها از سوی سازمان تأمین اجتماعی در طرح حذف دفترچه بیمه  محدویت‌های برای این مراکز اتخاذ شده است یا خیر؟»،گفت: در این زمینه هیچ داروخانه‌ و مرکز درمانی از سوی سازمان تأمین اجتماعی برای ارائه خدمات بدون دفترچه درمانی انتخاب نشده است و تمام داروخانه‌ها و مراکز درمانی می‌توانند با استفاده از روش‌های اعلام شده نسبت به ارائه خدمات به بیمه‌شدگان بدون دفترچه تأمین اجتماعی اقدام کنند.

مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی با تأکید مجدد بر اینکه محدویتی برای ارائه خدمات از سوی مرکز درمانی و داروخانه‌ای وجود ندارد، افزود: ممکن است یک داروخانه آمادگی پذیرش نسخه الکترونیک را نداشته باشد؛ به عنوان مثال کامپیوتر نداشته باشند و به پزشک یا پرشکان اطراف خود اعلام کند که بیمه شده‌ سازمان تأمین اجتماعی  را برای دریافت خدمات دارویی بدون دفترچه معرفی نکند.

وی با اشاره به اینکه ارجاع بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی از سوی مطب‌های پزشکان به برخی از داروخانه‌ها مشکلی ندارد، ادامه داد: از نظر سازمان تأمین اجتماعی، دارو باید از طریق ضوابط بیمه‌ای ارائه شود و هدایت بیمه‌ شده به داروخانه‌ای خاص، مورد تأیید سازمان نیست اما اگر ضوابط سازمان تأمین اجتماعی رعایت شود، منعی ندارد.

5 میلیون نسخه نویسی الکترونیکی طی یک ماه

غفاری با اشاره به اینکه در حال حاضر زیرساخت‌ برای اجرای طرح حذف دفترچه بیمه تأمین اجتماعی فراهم است اما کامل، بی‌عیب و نقص نیست، خاطرنشان کرد: در طی بازه زمانی یک ماه گذشته بالغ بر 5 میلیون نسخه به‌صورت الکترونیکی از سوی داروخانه‌ها پیچیده شده است.

مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی تصریح کرد: از زمان اجرای طرح حذف دفترچه درمانی داروخانه‌ها به ای‌پی سازمان تأمین اجتماعی متصل شدند و سرعت نسخه‌پیچی الکترونیکی در حال افزایش  است؛ همچنین نسخه‌پیچی الکترونیک در حال انجام است و داروخانه‌ها این ظرفیت و امکان را دارند.

پذیرش نسخه نویسی الکترونیکی برای داروخانه اختیاری است

غفاری با تاکید بر اینکه پیشتر داروخانه‌ها مطالباتی بیش از یک سال را از سازمان تأمین اجتماعی طلب داشند، ادامه داد: نسخه ‌پیچی الکترونیکی یک امتیاز ویژه است و پول آن را می‌توانند ظرف 45 روز دریافت کنند و چنانچه داروخانه‌ای تمایلی برای نسخه نویسی الکترونیکی نداشته باشد می‌تواند از طریق نسخه کاغذی دارو را در  اختیار بیمه‌شده قرار دهد و کمافی‌السابق هزینه‌های خود را دریافت کند.

نسخه ‌پیچی الکترونیکی یک امتیاز ویژه است و داروخانه‌ها پول آن را می‌توانند ظرف 45 روز دریافت کنند

مدیر‌کل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به این پرسش که «آیا نسخ الکترونیکی از سوی پزشکان اجباری است یا خیر؟»،گفت: اجباری در این زمینه وجود ندارد واگر پزشک تمایلی نداشت، می‌تواند از طریق نسخ کاغذی دارو را برای فرد بیمه شده بنویسد.

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا داروخانه‌ها اجازه دریافت حق فنی بیشتری را برای نسخه‌نویسی الکترونیکی نسبت به نسخ کاغذی دارند یا خیر؟»، گفت: در این زمینه فعلا اجازه‌ای داده نشده است و در آینده اگر مصوبه دبیرخانه شورای عالی بیمه باشد این اتفاق می‌افتد.

غفاری درباره «ازدحام در برخی از شعب تأمین اجتماعی و کارگزاری‌های این سازمان در سطح کشور»، گفت: ازدحام به خاطر صدور و تمدید صدور دفترچه‌های بیمه بود که بیش از 60 درصد ازدحام‌ها به این موضوع اختصاص داشت اما با طرح حذف دفترچه تأمین اجتماعی، شاهد کاهش مراجعات هستیم؛ به طور مثال اگر در یک ماه  100 میلیون مراجعه به کارگزاری‌های شعب وجود داشت حدود 50 تا 60 میلیون مراجعه به صدور و تمدید دفترچه‌های تأمین اجتماعی اختصاص داشت.

به هرحال اجرای هر نوع خدمات در قالب سیستم الکترونیکی امری ممدوح و مطلوب است؛چرا که باعث صرفه جویی در منابع مختلف و همچنین صرف کمتر هزینه‌های مادی و زمانی برای کاربران خواهد شد؛ اما نکته مهم در این خصوص اجرای هماهنگی و انسجام لازم و هدفمند در فرایند ارائه خدمات در بستر الکترونیکی است؛ همان نکته مهمی که اکنون با اجرای نسخه نویسی الکترونیکی و ارائه دارو به بیماران تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی و بیمه سلامت با حذف دفتر چه های کاغذی به خوبی اجرایی نمی‌شود و نیازمند هماهنگی و مدیریت جامع تر است.