دولت دونالد ترامپ در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ در اقدامی یکجانبه توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام را به بهانه‌های واهی نقض آن از سوی ایران زیر پا گذاشت. پس از آن کمپین غیرانسانی فشار حداکثری را با محوریت تروریسم اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران به‌راه انداخت. کشورمان تا یک سال بعد از خروج آمریکا به طور کامل تعهداتش در توافق هسته‌ای را اجرا کرد و به کشورهای اروپایی که وعده جبران آثار این خروج را می‌دادند فرصت اجرا برای وعهده هایشان را داد.
یک‌سال بعد که دولت‌های اروپایی نتوانستند به تعهداتشان عمل کنند، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد طبق مفاد مندرج در توافق هسته‌ای طی چند گام تعهداتش در توافق هسته‌ای را کاهش خواهد داد. اکنون هم در ادامه گام های کاهش تعهدات جمهوری اسلامی، طبق قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها، پنجم اسفند ماه نظارت‌های آژانس در قالب پروتکل الحاقی و برجام قطع خواهد شد و نظارت‌های پادمانی و در چارچوب NPT باقی می‌ماند.
این روزها و در حالی که به اجرای یکی از اصلی‌ترین مفاد طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» نزدیک شده‌ایم و قرار است در صورت خودداری آمریکا و اروپا از انجام تعهدات خود، ایران نیز در ادامه کاهش تعهدات برجامی خود، اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کند، حریف که تا چند روز قبل رجز می‌خواند و اعلام می‌کرد جمهوری اسلامی ایران باید انجام آن بخش از تعهدات برجامی خود را که کاهش داده بود، از سر گرفته و اجرا کند، اکنون که ایران اسلامی را در اجرای مصوبه مجلس و خروج از پروتکل الحاقی جدی و مصمم می‌بیند، از یکسو به واسطه‌تراشی روی آورده است و از سوی دیگر تلاش می‌کند با پیش‌کشیدن برخی امتیازات جعلی و دروغین، ایران را از ادامه مسیری که در پیش گرفته است منصرف کند!
آمریکا نمی‌تواند دزدکی به برجام برگردد
صحنه آرایی آمریکا و تروئیکای اروپایی، ظاهر دیپلماتیک برای حل مسئله با ایران را دارد اما در واقع، بی صداقتی و خدعه است که نشان می دهد آنها اراده ای برای تغییر مسیر و عمل به تعهدات ندارند.
اروپایی ها ظرف هفته های اخیر با متهم کردن ایران، تلاش کردند آتش تهیه تبلیغاتی بریزند تا مثلا آمریکا را از موضع بدهکاری و قانون شکنی خارج نمایند و تکلیف بر زمین مانده "انجام تعهدات نقض شده" به عنوان شرط بازگشت آمریکا به برجام را لوث کنند.
وزرای خارجه فرانسه، آلمان، انگلیس و آمریکا دیروز در آستانه پایان ضرب‌الاجل ایران، نشستی مجازی ترتیب دادند که نتیجه آن، بیانیه ای نا مربوط، بدون اشاره به سرنوشت تعهدات چهار کشور بود:
"ایران باید پایبندی کامل داشته و بیش از این، توافق را تضعیف نکند. از ایران می‌خواهیم هیچ اقدام جدیدی را برای خروج از پروتکل الحاقی انجام ندهد. باید اطمینان حاصل کنیم ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد. ایران تمامی زندانیان آمریکا و اروپا را آزاد کند"!
پس از آن، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مدعی شد: "ما دعوت نماینده اروپا، برای شرکت در جلسه کمیسیون مشترک برجام و گفتگو درباره یافتن راهی دیپلماتیک را می‌پذیریم. برجام برای ما کف است نه سقف؛ ما می‌خواهیم از توافق فراتر برویم و آن را تقویت کنیم و مدتش را افزایش دهیم"!
همزمان، نمایندگی آمریکا در نامه‌ای به شورای امنیت، ادعای دولت ترامپ درباره استفاده از "مکانیسم ماشه" برجام (بازگشت خودکار تحریم ها) را پس گرفت. ادعای دولت ترامپ به خاطر خروجش از برجام، مورد پذیرش اعضای شورای امنیت قرار نگرفته بود و جز تحقیر آمریکا، خاصیت دیگری نداشت!
واشنگتن همچنین اعلام کرد محدودیت تردد اعمال‌شده علیه دیپلمات‌های ایران در نیویورک لغو شده و به رویه سابق (مدار ۲۵ مایل) برمی‌گردد. این محدودیت خلاف موازین سازمان ملل بود.
در همین شرایط، خبرنگار CNBS درباره پیشنهاد آمریکا برای گفت و گو با ایران نوشت: "هر گونه تخفیف تحریم‌ها از جمله درباره فروش نفت، نه فوری، بلکه در ماههای آتی و بعد از مذاکرات اتفاق می‌افتد".
در واقع، دولت بایدن در حوزه استراتژیک (راهبردی)، با وجود نکوهش فشار حداکثری ترامپ، حاضر نیست خللی در این فشارها وارد شود. و صرفا با تحرکات تاکتیکی، می خواهد ضمن حفظ راهبرد شکست خورده، امتیاز بگیرد و همچنان از تعهدات شانه خالی کند.
دولت آمریکا ضمن امضای خروج از برجام، تحریم ها را باز گردانده و نمی تواند بدون برداشتن همان تحریم ها (برجامی و پسا برجامی)، به توافق برگردد و عضوی از آن باشد!
حالا دولت بایدن می خواهد بدون انجام تعهدات، به توافق برگردد و دوباره به مکانیسم ماشه دسترسی پیدا کند. این مضحک ترین شیوه اظهار پشیمانی برای بازگشت به یک توافق است؛ بهره مندی از مزایا و امکانات آن، بدون جبران عهدشکنی!
سازمان ملل: از تلاش‌ها برای حفظ برجام استقبال می‌کنیم
سازمان ملل متحد هم گفته از تمامی تلاش‌ها برای حفظ «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) یا توافق هسته‌ای ایران استقبال می‌کند.
«فرحان حق»، سخنگوی سازمان ملل متحد در گفت‌وگو با «اسپوتنیک» درباره قصد ادعایی آمریکا برای گفت‌وگو با طرف‌های برجام از جمله ایران در خصوص این توافق هسته‌ای گفت: «در حال بررسی جزئیات این موضوع هستیم اما در حال حاضر می‌توانیم بگوییم از تمامی گام‌هایی که برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک برداشته می‌شوند دلگرم می‌شویم و از تلاش‌ها برای اجرای کامل این توافق حمایت می‌کنیم.»
پس گرفتن مکانیسم ماشه
«ریچارد میلز» نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل متحد در نامه‌ای خطاب به 15 عضو شورای امنیت، که به رؤیت خبرگزاری رویترز رسید، گفت که ایالات متحده درخواست دولت پیشین این کشور مبنی بر احیای تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در ماه سپتامبر را پس می‌گیرد.
ریچارد میلز در این نامه نوشته به نمایندگی از دولت ایالات متحده آمریکا نامه‌های مورخ 20 اوت 2020، 21 اوت 2021 و 21 سپتامبر 2020 را پس می‌گیرد. او همچنین نوشته است: «از نظر ایالات متحده اقدامات مقرر شده در بندهای 7 و 8 و همچنین 16 تا 20 قطعنامه 2231 همچنان موثر است و مفاد قطعنامه های 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) که با قطعنامه 2231 خاتمه یافتند، همچنان پایان یافته‌اند.»
این اقدام آمریکا در حالی انجام شد که طرح دولت دونالد ترامپ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به وضوح شکست خورد، به طوری که دونالد ترامپ 31 شهریورماه مجبور شد یک فرمان اجرایی برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران صادر کند.
اقدام آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، خود بعد از شکست واشنگتن در احیای تحریم‌های تسلیحاتی انجام شد. آمریکا ابتدا روز 25 مرداد قطعنامه‌ای را به رأی گذاشت که خواستار جلوگیری از انقضای این محدودیت‌ها علیه ایران بود. آن قطعنامه با 11 رأی ممتنع، 2 رأی موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن) و 2 رأی مخالف (روسیه و چین) رد شد.
واشنگتن چند روز بعد (روز30 مرداد) با ارائه ابلاغیه‌ای به رئیس وقت شورای امنیت اعلام کرد که قصد دارد با استفاده از مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت تمامی تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگرداند.آمریکا در این نامه ایران را به «نقض اساسی» تعهداتش در «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) متهم کرده بود.
این تلاش آمریکا از نخستین روزها با مخالفت جدی روبه‌رو شد، به این صورت که روز 1 شهریورما سیزده عضو شورای امنیت در نامه‌ای به رئیس دوره‌ای این شوار نوشتند که آمریکا با توجه به خروج یکجانبه از برجام در اردیبهشت‌ماه سال 1397 در جایگاهی نیست که بتواند از مفاد همین توافق برای فعال کردن ساز و کار بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران بهره بگیرد.
بر همین اساس،دو رئیس دوره‌ای شورای امنیت و دبیر کل سازمان ملل متحد نیز با توجه به مخالفت اکثر اعضای شورا اعلام کردند که قادر به انجام اقدامات بیشتر در زمینه خواست آمریکا برای بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران نیستند.
پس از این تحولات، «دونالد ترامپ» روز 31 شهریورماه اعلام کرد فرمان اجرایی جدیدی برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران و جلوگیری از انجام مبادلات تسلیحاتی با ایران صادر کرده است.
بنابراین، آمریکا در واقع به منزله عقب‌نشینی از اقدامی است که در دوره دولت دونالد ترامپ هم آشکارا شکست خورده بود و مصداقی برای انجام یک گام عملی به شمار نمی‌رود.
کاهش محدودیت‌های تردد دیپلمات‌ها
میلز همچنین در نامه‌ای دیگر اطلاع داد که محدودیت اعمال شده علیه دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران که به تردد در سه مایل محدود شده بودند، برداشته شده و به روال سابق بازگشته است. یک مقام وزارت خارجه آمریکا به این شبکه گفته آمریکا به منظور تسهیل دیپلماسی و تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای این محدودیت‌های سفر را رفع می‌کند.
سی‌ان‌ان نوشته دولت بایدن مقررات مربوط به تردد را به رویه‌های سابق برمی‌گرداند که مطابق آن، دیپلمات‌های کشورهایی نظیر ایران و کره شمالی مجوزهای محدودی برای سفر در داخل نیویورک و اطراف آن خواهند داشت.مقام مورد استناد سی‌ان‌ان در توضیح بیشتر گفت که تصمیم جدید دولت بایدن، صرفاْ محدودیت‌های تردد اضافی که دولت ترامپ وضع کرده بود را حذف کرده و آن را به سطح محدودیت‌های ترددی که قبل از ترامپ علیه نمایندگان ایران وجود داشت تقلیل می‌دهد.
این اقدام دولت بایدن نیز علی‌رغم عقب‌نشینی از سیاست‌های شکست‌خورده ترامپ، هنوز اقدامی در جهت لغو سیاست غیرقانونی هیئت حاکمه آمریکا در برخورد تبعیض با هیأت‌های دیپلماتیک ایران در نیویورک که در چند دهه گذشته وجود داشته نیست.
در واقع، قبل از تشدید محدودیت‌های تردد دیپلمات‌های ایرانی در دولت ترامپ، دولت‌های پیشین آمریکا رفت و آمد نمایندگان ایران را به حدود 25 مایل از مرکز منهتن محدود کرده بودند. این محدودیت تردد همان چیزی است که دولت بایدن آن را حفظ خواهد کرد.
این در حالی است که سازوکاری در سازمان ملل متحد تحت عنوان کمیته میزبان وجود دارد که براساس توافق دولت میزبان یعنی آمریکا و همچنین سازمان ملل متحد در سال 1947، تعهداتی را دولت میزبان برای تسهیل فعالیت‌های دیپلمات هایی که درسازمان ملل متحد کار می کنند، پذیرفته است.
دولت میزبان موظف است شرایطی را فراهم کند تا نمایندگی‌های کشورها در سازمان ملل متحد بتوانند مسئولیت خود را بدون فشار ومشکلات انجام دهند و به طور مستقل و به دور از فشارهای خارجی به ایفای وظایف خود بپردازند. به رغم این، دولت بایدن هم قصد دارد سیاست‌های چند دهه‌ای آمریکا که نقض «کنوانسیون مزایا و مصونیتهای 1946 سازمان ملل متحد»، «کنوانیسیون روابط دیپلماتیک 1961» و مغایر با قطعنامه‌های ملل متحد است را ادامه دهد.
احتمالا غربی‌ها به زودی برای نجات برجام گام‌های عملی و قابل قبولی را بردارند که البته مقام معظم رهبری به طور کامل برای طرف مقابل تشریح کرده است که نجات برجام تنها در صورت لغو تمامی تحریم‌ها و بازگشت آنها به برجام میسر می‌شود. در واقع ایران مسیر خود را می‌رود و عجله‌ای هم ندارد، طرف‌های مقابل برجامی هم می‌دانند که مسیر ایران در شکل دهی به قدرت ملی و حفظ اراده استراتژیکش غیر قابل برگشت است. برجام را همانطور که امضا کردیم کماکان می‌توانیم متعهدش باشیم منوط به اینکه طرف مقابل هم گام اساسی بردارد.
مهم‌ترین شرط ایران برای بازگشت به تعهداتش، لغو تمامی تحریم هاست، شاید برخی‌ها از جمله آقای بایدن و دموکرات‌ها درصدد باشند که اقدامات خلاف برجام ترامپ که در شکل دهی به آن چند صد تحریم را بر کشور ما اعمال کرده است را به ما بفروشند و بگویند این به عنوان یک گام موثری است، اما نه این فریبکاری است، مسئله ما این است که مسیری که آمریکا و غربی‌ها در پیش گرفتند که شکل دهی به یک ساختار تحریمی است، برای ما قابل قبول نیست، بنابراین بایستی لغو تمامی تحریم‌ها را در دستور کار بگذارند. اینکه بخواهند با امکان دسترسی به منابع مالی خودمان در کره، دریافت وام ۵ میلیاردی که از بانک جهانی درخواست کرده بودیم یا فروش مقداری نفت ما را گول بزنند قابل قبول نیست.
اگر ایران امروز می‌خواهد نتیجه چند سال مقاومت خود را در شکل ارتقای ظرفیت‌های ملی خود در بهبود سفره زندگی مردم ببیند، نباید هیچ وقت ظرفیت‌های خود را به مذاکره بگذارد و استقلال استراتژیک خود را با اتکا به ظرفیت‌های ملی در همه حوزه‌ها عملیاتی کند. قرار نیست که ایران محدودیت را بپذیرد، چراکه هر نوع محدودیت و از دست دادن ظرفیت ملی یعنی تنگ‌تر شدن سفره مردم، تشدید و ادامه مشکلاتی که زیبنده ملت انقلابی ایران نیست.
