خردادماه سال 94 بنزین تک‌نرخی شد و در این زمان، دیگر مثل سالهای قبل از آن که بنزین چندنرخی و سهمیه‌بندی بود، استفاده از کارت سوخت شخصی و یا سوخت‌گیری با کارت سوخت آزاد در دست جایگاهداران تفاوتی نداشت. پس از آنکه سهمیه‌های باقی‌مانده نیز تمام شد و همه مردم فقط بنزین 1000تومانی مصرف کردند، رفته رفته استفاده از کارت سوخت شخصی در نبود هیچ الزام قانونی و یا وجود مزیت اقتصادی، به فراموشی سپرده شد و بیشتر مردم با کارت سوخت جایگاهداران اقدام به سوخت‌گیری می‌کردند. وقتی تقاضای استفاده از کارت سوخت جایگاهدار بیشتر شد، جایگاهداران اقدام به نصب دائمی کارت‌های سوخت خود به‌روی هر نازل سوخت‌گیری به‌وسیله ریسمان کردند تا مردم به‌سرعت بتوانند سوخت‌گیری کنند.

مسئولان وزارت نفت نیز با توجه به عدم‌تمایل مردم به استفاده از کارت سوخت شخصی، با این استدلال که "نیاز نیست در زمان تک‌نرخی بودن بنزین، استفاده از کارت سوخت شخصی الزام‌آور باشد" و "نیاز نیست مردم را برای استفاده از کارت سوخت شخصی به‌زحمت بیندازیم"، عرضه آزاد بنزین با نرخ 1000 تومان را در دستور کار قرار دادند.

در آن زمان نرخ 1000تومانی برای هر لیتر، نزدیک به نرخ عرضه بنزین در فوب خلیج فارس بود و این موضوع، موجب شد که هرآنچه منتقدان حذف کارت سوخت شخصی از فرآیند سوخت‌گیری نسبت به افزایش رشد مصرف این فرآورده نفتی در آینده هشدار دادند، مسئولان وزارت نفت این هشدار کارشناسان منتقد را به‌عنوان یک هشدار جدی تلقی نکردند.

احیای کارت‌های سوخت از مهم‌ترین مسائلی است که این روزها تیتر خبرها شده و گمانه زنی‌‌ها درباره چگونگی اجرای طرح جدید مدیریت مصرف سوخت همچنان ادامه دارد. با اینکه استفاده مجدد از کارت‌های سوخت قرار است در روزهای آینده عملی شود، اما جزئیات این طرح هنوز مشخص نیست.

با انتشار خبر استفاده مجدد از کارت سوخت، بسیاری از کارشناسان و مسئولان در این زمینه پیشنهاد‌های متفاوتی را برای بهبود در بهره‌مندی از سوخت ارائه دادند. برخی از این کارشناسان بر این باور هستند که شیوه قبلی و کنونی عرضه یارانه بنزین، عادلانه نیست و این تنها به سود طبقات مرفه جامعه است و منفعتی برای اقشار آسیب‌پذیر ندارد.

به هرحال کارت های سوخت بازگشتند و حکایت نرخ های احتمالی بنزین موضوع داغ این روزهای رسانه ها شده است.

سناریوهای مختلفی که سرنوشت بنزین را مشخص میکنند توسط مسئولین مربوطه مطرح شده است و هنوز به درستی معلوم نیست که چه سرنوشتی در انتظار نرخ بنزین و سبک ارائه ی آن است.

نباید قیمت بنزین را افزایش داد

هدایت‌الله خادمی با اشاره به شائبه افزایش نرخ بنزین در بودجه ۹۸،گفت: در شرایط فعلی اقتصادی به هیچ وجه نباید قیمت حامل‌های انرژی به ویژه بنزین را افزایش داد چرا که افزایش قیمت بنزین،گران شدن بسیاری از مایحتاج زندگی مردم را به دنبال دارد و بر این اساس جامعه کشش و ظرفیت افزایش قیمت بنزین را ندارد.

وی با اشاره به موضوع بازگشت کارت سوخت به جایگاه‌های بنزین، ادامه داد: به احتمال زیاد، دولتبا فعال شدن کارت سوخت به دنبال دونرخی کردن بنزین است به این شکل که یک نرخ بنزین به قیمت فعلی و با کارت سوخت و سهمیه مشخص عرضه می‌شود و یک نرخ هم با قیمت آزاد در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد.

عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: یک احتمال دیگر وجود دارد مبنی بر اینکه به جای تخصیص سهمیه بنزین به خودروها، سهمیه مساوی به همه خانوارها چه خودرو داشته و چه نداشته باشند، داده شود.

خادمی در توضیح احتمال اختصاص سهمیه بنزین به همه،گفت: در صورت تصویب این موضوع،کسانی که از سهمیه بنزین خود استفاده نکنند، می‌توانند سهمیه خود را به کسانی که مصرف بالایی دارند، بفروشند که این موضوع هم مستلزم آن است که گروهی تشکیل شود تا سهمیه‌های بنزین این افراد راجمع‌آوری کرده و به افرادی دهند که مصرف بالایی دارند.

ماهانه ۲۰ لیتر بنزین هزار تومانی برای هر ایرانی

از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی مطالعاتی در حال انجام است که هر ماه به هر ایرانی ۲۰ لیتر بنزین با قیمت ده هزار ریال بدهند. درحالی‌که میزان مصرف میانگین روزانه ۹۰ میلیون لیتر بنزین است، با اجرای این طرح میزان مصرف این فرآورده به ۵۶ میلیون لیتر در روز خواهد رسید.

کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس روز چهارشنبه در جمع خبرنگاران گفت بررسی این طرح از آذر ماه سال گذشته آغاز شده و هدف آن جلوگیری از قاچاق بنزین، کمک به اقتصاد خانوار و متناسب‌سازی قیمت بنزین است.

جلالی گفت: «دو راه برای این کار وجود دارد، یکی اینکه سهمیه‌ای برای خودروها در نظر گرفته شود و فراتر از آن آزاد محاسبه شود، یکی هم این است که ما برای مردم یعنی برای تعداد ایرانی‌ها یک سهمیه‌ای در نظر بگیریم، مثلا بگوییم به ازای هر ایرانی ۲۰ لیتر بنزین هزار تومانی در اختیارشان قرار می‌گیرد و فراتر از آن قیمتش گران‌تر می‌شود.»

ظاهرا تمرکز مرکز پژوهش‌ها بیشتر بر گزینه دوم است. در ایران حدود ۲۴ میلیون خانوار وجود دارد که نیمی از آنها خودرو ندارند. جلالی با اشاره به این آمار می‌گوید به این ترتیب یارانه‌ای که برای بنزین پرداخت می‌شود به همه تعلق نمی‌گیرد و این به نوعی بی‌عدالتی است.

بر پایه طرح مرکز پژوهش‌ها در صورت اختصاص ۲۰ لیتر بنزین به هر ایرانی به قیمت لیتری هزار تومان بهای بنزین آزاد باید به رقمی مانند چهار هزار تومان افزایش یابد.

به گفته جلالی در چنین وضعیتی هر ایرانی می‌تواند با فروش سهمیه بنزین خود به قیمت آزاد، در ماه ۶۰ هزار تومان عایدی داشته باشد که برای یک خانواده پنج نفره این رقم به ۳۰۰ هزار تومان در ماه می‌رسد.

جلالی گفت: «همیشه گرانی به ضرر مردم بوده و حال می‌خواهیم یکبار هم کاری کنیم که آنان از دل گرانی سود هم ببرند. اینها تصمیم نیست بلکه یک کار پژوهشی است که مرکز پژوهش‌ها انجام داده و تصمیمات را دولت باید اتخاذ کند.»

مطابق گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس، برآورد می‌شود که تا حدود ۳۰ درصد از سوخت عرضه شده در ایران به خارج از کشور قاچاق شود. این میزان با توجه به میانگین مصرف ۹۰ میلیون لیتر در روز رقمی تا ۳۰ میلیون لیتر در روز خواهد بود.

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری در حاشیه نشست ۱۸ مهرماه دولت گفته بود در حال حاضر بهای بنزین در ایران لیتری هزار تومان و در کشورهای همسایه بین شش تا نه هزار تومان است و همین تفاوت فاحش قیمت و عدم نظارت کافی باعث افزایش قاچاق سوخت شده است.

امیرآبادی فراهانی پیش‌بینی می‌کند در صورت اجرای طرح مرکز پژوهش‌ها، مصرف بنزین در ایران به حدود ۵۵ میلیون لیتر در روز کاهش یابد که به معنای صرفه‌جویی ۳۵ میلیون لیتر در روز خواهد بود.

انتقاد از طرح 20لیتر به هر ایرانی

بهروز نعمتی با اشاره به طرح مرکز پژوهش‌ها درباره اختصاص یارانه بنزین به هر ایرانی،گفت: بنده مخالف این طرح هستم، چراکه در حال حاضر موضوعی که همانند قاچاق سوخت رخ داده و آمارهای مختلفی همانند ۱۲، ۱۵ و ۲۰ میلیون لیتر از بنزین گازوئیل و نفت کوره ارائه می شود، متفاوت از یکدیگر است.

سخنگوی هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه موضوع قاچاق بنزین نباید مستمسکی برای این بحث شود که برخی اقدامات انتحاری و غیرکارشناسی انجام شود، افزود: اصلی ترین موضوعی که باید درباره قاچاق سوخت انجام شود این بوده که بحث ساماندهی کارت سوخت عملیاتی و هر آنچه حس و گمان از انواع قاچاق بوده کنترل شود.

وی با طرح سوالی مبنی بر اینکه آیا ارائه بنزین به هر ایرانی به نفع کشور است، ادامه داد: آیا  اختصاص ۲۰ لیتر بنزین هزار تومانی و فروش مازاد بر آن با قیمت‌های بیشتر به صلاح کشور است؟، قطعا با توجه به مشکلات اقتصادی امروز مردم و گرفتاری های آنها اقدامی غیر کارشناسی و غیر مدیریتی است و در مقطع کنونی مدیر عاقل چنین تصمیمی اخذ نمی کند.

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس با طرح سوالی مبنی بر اینکه با هدفمندی یارانه‌ها چه کرده‌ایم، اظهار کرد: به تمام مردم به یک نسبت یارانه اختصاص یافت، اما پس از مدتی دولت و مجلس به این فکر افتادند که تعداد یارانه بگیران را کاهش دهند، اما نتوانستند این اقدام را عملیاتی کنند، چرا که حقی برای مردم ایجاد شده بود و عملا مجلس و دولت نتوانستند در این زمینه توافقی داشته و تعداد یارانه‌بگیران را کاهش یابند و تنها به اقشار آسیب پذیر جامعه یارانه پرداخت شود.

وی با بیان اینکه پرداخت بنزین به هر ایرانی به سرنوشت هدفمندی یارانه ها مبتلا می شود، افزود: با این طرح در آینده نه چندان دور مشکلی از مشکل کشور رفع نمی شود و سپس باید بگوییم که افراد ثروتمند و دهک‌های بالای درآمدی از لیست بنزین بگیران حذف شوند که این موضوع نیز مشکل جدیدی برای کشور ایجاد می کند.

نعمتی با تاکید بر اینکه در فضای امروز اقتصاد کشور نمی‌توان بنزین ۳ هزار تومانی به مردم فروخت، ادامه داد:  تصمیم عاقلانه مدیریتی در شرایط کنونی کشور این است که مصرف سوخت ساماندهی شود، سپس شرایط اقتصادی از حالت امروزی خارج  و بحث دیگری درباره بنزین مطرح شود.

وی با بیان اینکه در موضوع هدفمندی یارانه‌ها اصلی‌ترین پایه این بود که قیمت بنزین و فرآورده های نفتی به ۹۵ درصد فوب خلیج فارس برسد، تاکید کرد: آیا واقعا چنین اقدامی انجام شده است؟ خیر، بنابراین در شرایط کنونی چنین اقدامی شتابزده بوده و صحیح نیست.

سخنگوی هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه بنده با کارشناسان و معاون اقتصادی مرکز پژوهش ها گفت و گو  و تاکید کرده ام که این اقدام ناپخته است، تصریح کرد: به نظر بنده عده ای مسائل خود را روی دوش مرکز پژوهش ها می گذارند، در حالی که مرکز پژوهش ها یک اقدام خوبی در زمینه اقتصادی انجام داده  و با پیشنهاد اختصاص بنزین به هر ایرانی خود مرکز پژوهش ها تحت الشعاع قرار می گیرد.

حرف آخر رئیس مجلس

اینکه قیمت بنزین در ایران واقعی نیست مساله ای است که کمتر کارشناسی در آن شک دارد اما از طرفی نیز برخی عقیده دارند که در حال حاضر با توجه به شرایط اقتصاد ایران و سطح درآمد مردم شرایط برای حرکت به سمت قیمت واقعی بنزین آماده نیست. این مساله ای است که علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگوی خود به آن اشاره کرد.

لاریجانی در مورد افزایش قیمت بنزین و بحث‌های مطرح‌شده درباره قیمت بنزین و استفاده دوباره از کارت سوخت و این‌که برخی معتقدند باید قیمت بنزین واقعی شود گفت: قیمت واقعی بنزین به مردم فشار وارد می‌کند.

وی با اعلام اینکه "تفاوت قیمت بنزین بین کشور ما و کشورهای اطراف باعث ایجاد قاچاق سوخت در کشور شده است"، ادامه داد: با وجود مرزهای متعدد با سایر کشورها کنترل قاچاق کار ساده‌ای نیست، مصرف زیاد بنزین هم مسئله دیگری است و باید طوری عمل کنیم که به مردم فشار نیاید چراکه شرایط کشور شرایط عادی نیست. چیزی که در حال حاضر انجام می‌شود فقط کارت سوخت است و بعید می‌دانم تا پایان سال بنزین فعلاً گران شود.

برخی از اصلاحات را باید زمانی انجام دهیم که فشار بر مردم نباشد. البته در این زمینه در مجلس نیز بحث‌‌هایی شده و باید منتظر تصمیم دولت باشیم ببینیم برای این موضوع چه اقدامی انجام می‌دهد یا لایحه به مجلس ارائه می‌کند یا خیر.